Trong quá trình thi công hệ thống đường ống, chắc hẳn bạn từng gặp tình huống cần chuyển hướng dòng chảy, chia nhánh hoặc trộn hai dòng vào một. Thay vì phải lắp nhiều van phức tạp, van bi 3 ngã chính là giải pháp gọn gàng và hiệu quả hơn rất nhiều. Đây là loại van được rất nhiều kỹ sư, chủ đầu tư lựa chọn khi muốn tiết kiệm không gian, chi phí vật tư và dễ vận hành. Không chỉ linh hoạt, van còn giúp hệ thống chạy ổn định, ít rò rỉ và dễ bảo trì.
Trong bài viết này, mình sẽ cùng bạn tìm hiểu rõ hơn về van bi 3 ngã. Từ cấu tạo, các kiểu bi thường gặp cho đến nguyên lý hoạt động, ưu điểm và ứng dụng thực tế. Xem ngay nhé!
Nội dung chính
Van bi 3 ngã là gì?
Van bi 3 ngã (hay van 3 cửa, 3 chiều) là một loại van bi có ba cổng kết nối (1 cổng vào và 2 cổng ra, hoặc ngược lại, 2 cổng vào và 1 cổng ra). Nó cho phép chuyển đổi hướng dòng chảy, trộn lẫn hoặc phân chia lưu chất chỉ với một thiết bị duy nhất.
Van bi 3 ngã có khả năng điều hướng dòng chảy đến các nhánh khác nhau, pha trộn hai dòng chất lỏng/khí thành một dòng duy nhất. Hoặc phân tách một dòng chảy thành hai nhánh riêng biệt.
Cấu tạo của van bi 3 ngã
Hiểu rõ cấu tạo sẽ giúp bạn chọn đúng loại van phù hợp với hệ thống. Dưới đây là những bộ phận quan trọng tạo nên một chiếc van bi 3 ngã:
- Thân van: Đây là phần vỏ bên ngoài của van, được thiết kế đặc biệt với 3 cổng kết nối. Tùy vào môi trường làm việc và loại lưu chất, thân van có thể được làm từ inox, gang, thép, hoặc nhựa như PVC, UPVC, PPH, HDPE. Mỗi loại vật liệu sẽ phù hợp với từng ứng dụng khác nhau (nước sạch, hóa chất, nước thải…).
- Bi van (đĩa bi): Là bộ phận quan trọng nhất bên trong van. Bi có hình cầu và được đục lỗ hình chữ L hoặc chữ T, giúp điều hướng dòng chảy theo mong muốn: chia nhánh, trộn dòng, hoặc chuyển hướng lưu chất.
- Trục van: Trục nối từ bi van lên tay gạt hoặc bộ điều khiển. Khi xoay trục, bi van cũng sẽ xoay theo – từ đó thay đổi hướng dòng chảy bên trong van.
- Gioăng làm kín (gioăng trục & gioăng đĩa): Các gioăng này thường được làm từ PTFE (Teflon), EPDM hoặc Viton, có nhiệm vụ đảm bảo van không bị rò rỉ trong quá trình vận hành, ngay cả khi làm việc với áp suất cao hoặc lưu chất ăn mòn.
- Bộ phận điều khiển: Có thể là tay gạt dùng để vận hành thủ công, hoặc bộ điều khiển tự động như bộ điều khiển điện hoặc khí nén. Tùy theo yêu cầu hệ thống, van có thể hoạt động ở chế độ ON/OFF đơn giản hoặc điều tiết lưu lượng theo góc mở.
Nguyên lý hoạt động của van bi 3 ngã
Van bi 3 ngã hoạt động dựa trên nguyên lý xoay bi van để thay đổi hướng dòng chảy. Bên trong van là một quả bi rỗng có lỗ khoét theo dạng chữ L hoặc T. Khi người dùng xoay tay gạt hoặc kích hoạt bộ truyền động tự động (bằng điện hoặc khí nén), trục van sẽ truyền lực xoay xuống bi van. Từ đây khiến bi xoay quanh trục của nó.
Tùy vào góc xoay và loại bi (L hoặc T), dòng lưu chất sẽ được điều hướng theo các cách khác nhau:
- Chuyển hướng dòng chảy từ một cổng sang cổng khác
- Trộn hai dòng lưu chất vào một
- Chia một dòng thành hai hướng cùng lúc
- Chặn một cổng bất kỳ trong số ba cổng
Van có thể hoạt động theo 2 chế độ:
- ON/OFF: Van chỉ có 2 trạng thái đóng hoặc mở hoàn toàn theo từng hướng dòng chảy (phổ biến với van điều khiển khí nén hoặc điện dạng đơn giản).
- Điều tiết theo góc mở: Với những hệ thống yêu cầu kiểm soát lưu lượng chính xác, van có thể được điều khiển mở một phần. Hoặc điều chỉnh góc xoay cụ thể để đạt được lưu lượng mong muốn (thường dùng trong van điều khiển tuyến tính).
Các loại van bi 3 ngã phổ biến hiện nay
Nếu bạn đang bắt đầu tìm hiểu về van bi 3 ngã, có thể sẽ hơi rối khi thấy trên thị trường có nhiều loại khác nhau: nào là chữ L, chữ T, tay gạt, khí nén, điện… Vậy mỗi loại khác nhau ở điểm nào? Dưới đây là một vài cách phân loại van bi này:
Phân loại theo hình dạng bi van: chữ L và chữ T
Đây là phân loại quan trọng nhất. Vì hình dạng lỗ bi sẽ quyết định cách dòng chảy đi qua van.
Van bi 3 ngã chữ L (L-port): Bi van có lỗ hình chữ L. Nó cho phép chuyển hướng dòng chảy từ cổng này sang cổng khác (ví dụ: từ cổng A sang B, hoặc A sang C). Loại này không cho phép kết nối đồng thời cả 3 cổng. Nó phù hợp khi bạn muốn điều phối dòng chảy giữa 2 nhánh riêng biệt.
Van bi 3 ngã chữ T (T-port): Bi van có lỗ chữ T, cho phép dòng chảy trộn từ hai nguồn hoặc chia ra hai hướng cùng lúc. T-port linh hoạt hơn, có thể kết nối cả 3 cổng cùng lúc hoặc đóng một cổng tùy theo cách xoay van. Nó dùng tốt khi bạn cần vừa chia, vừa trộn dòng lưu chất.
Phân loại theo phương thức điều khiển
Tùy vào hệ thống đơn giản hay tự động hóa cao, bạn có thể chọn:
- Van bi 3 ngã tay gạt: Vận hành thủ công bằng cách xoay tay gạt. Dễ dùng, giá rẻ, phù hợp với hệ thống nhỏ hoặc khi không cần điều khiển từ xa.
- Van bi 3 ngã điều khiển khí nén: Sử dụng bộ truyền động khí nén để đóng/mở van tự động. Phản hồi nhanh, thích hợp cho các nhà máy, dây chuyền sản xuất công nghiệp.
- Van bi 3 ngã điều khiển điện: Dùng mô-tơ điện để điều khiển van. Có thể tích hợp với hệ thống điều khiển trung tâm (PLC). Nó phù hợp cho các hệ thống cần tự động hóa cao.
Phân loại theo vật liệu chế tạo
Tùy theo môi trường làm việc (nhiệt độ, áp suất, loại lưu chất), bạn nên chọn vật liệu van phù hợp:
- Inox (SUS304, SUS316): Bền, chống ăn mòn tốt, dùng cho nước sạch, thực phẩm, hóa chất.
- Gang: Giá rẻ, chịu lực tốt, phù hợp với hệ thống nước sinh hoạt hoặc xử lý nước thải.
- Đồng: Trọng lượng nhẹ, dẫn nhiệt tốt, giá thành phải chăng. Đặc biệt ít bị rỉ sét trong môi trường nước sạch, không phù hợp với lưu chất có tính ăn mòn mạnh như axit hoặc kiềm.
- Nhựa (PVC, UPVC, PPH, HDPE): Nhẹ, chống ăn mòn cao, dùng cho hóa chất loãng, hệ thống tưới tiêu, hoặc nơi có áp lực thấp.
Phân loại theo kiểu kết nối
Kiểu kết nối ảnh hưởng đến việc lắp đặt và khả năng tháo rời van khi cần bảo trì:
- Kết nối ren: Phổ biến ở đường ống nhỏ, dễ lắp đặt, tiện thay thế.
- Kết nối mặt bích:Chắc chắn, dùng trong hệ thống lớn, công nghiệp, dễ bảo trì.
- Kết nối hàn: Kín tuyệt đối, nhưng cố định, không tháo rời được, dùng cho hệ thống áp lực cao.
Ứng dụng của van bi 3 ngã
Ưu điểm nổi bật
Một van thay thế cho nhiều van 2 ngã, giúp giảm số lượng thiết bị và phụ kiện đi kèm.
- Thiết kế gọn gàng, ít điểm nối hơn. Nhờ vậy, tiết kiệm không gian và chi phí lắp đặt.
- Có thể chuyển hướng, phân dòng hoặc trộn dòng linh hoạt chỉ với một thiết bị.
- Ngăn rò rỉ hiệu quả như các loại van bi thông thường.
- Đặc biệt hiệu quả khi kết hợp với bộ điều khiển tự động (khí nén/điện).
Ứng dụng phổ biến
Trong công nghiệp
- Hệ thống cấp/ thoát nước: Van được dùng để điều phối dòng nước tại các nhà máy, khu công nghiệp. Từ đó, giúp điều khiển lưu lượng đến từng khu vực dễ dàng.
- Xử lý khí, hơi, hóa chất: Van bi 3 ngã rất hiệu quả trong việc điều hướng dòng khí nén, hơi nóng, hóa chất lỏng hoặc dung môi trong các dây chuyền sản xuất.
- Dây chuyền sản xuất: Được sử dụng khi cần chia dòng sản phẩm ra nhiều hướng hoặc trộn các thành phần khác nhau vào một dòng chính. Ví dụ trong ngành thực phẩm, hóa mỹ phẩm, hoặc chế biến nguyên liệu.
Trong dân dụng
- Hệ thống tưới tiêu tự động: Cho phép chia nước tưới đến các khu vực vườn khác nhau hoặc chuyển dòng sang các nguồn nước phụ.
- Hệ thống nước nóng/ lạnh: Van giúp phối trộn hoặc chuyển hướng dòng nước trong hệ thống sưở. Đặc biệt là trong các tòa nhà có hệ thống nhiệt trung tâm.
- Hồ cá, lọc nước, hồ bơi: Hỗ trợ điều hướng nước vào/ra các bể chứa, lọc tuần hoàn hoặc xả nước thải, rất tiện lợi và dễ vận hành.
👉👉 Tham khảo một vài loại van khác tại Thép Bảo Tín:
Kết luận
Van bi 3 ngã là lựa chọn thông minh cho các hệ thống cần chia dòng, trộn dòng hoặc điều khiển nhiều hướng lưu chất trong cùng một thiết bị. Với thiết kế linh hoạt, vận hành đơn giản và tiết kiệm không gian, van bi 3 ngã ngày càng được ưa chuộng trong cả công nghiệp lẫn dân dụng.
Nếu bạn cần tư vấn hoặc mua van bi 3 ngã chất lượng, Thép Bảo Tín là lựa chọn đáng tin cậy. Chúng tôi cung cấp đa dạng các loại van bi inox, gang, nhựa với đầy đủ chứng từ CO-CQ và hỗ trợ kỹ thuật tận tâm. Liên hệ ngay để được tư vấn và giao hàng nhanh chóng! 👉👉 Gọi ngay nhé – Hotline: 0932 059 176.
